جرم اِفترا و توهین

بعضی از جرم ها زمانی که واقع می شوند ضرر جسمانی یا مالی را برای فرد بزه دیده به همراه ندارند بلکه صرفاً عابرو و حیثیت فرد خاطی را تحت الشعاع قرار می دهند و به تعبیری باعث تحمیل ضرر معنوی بر بزه دیده می شوند. حفظ شأن و کرامت انسانی همواره از دغدغه های دین مبین اسلام و حتی قانونگذار ما بوده است تا جایی اِفترا و توهین در قانون مجازات اسلامی جرم انگاری شده است.

جرم اِفترا

به موجب ماده 697 قانون مجازات سلامی: ((هرکس به وسیله اوراق چاپی یا خطی یا به وسیله درج در روزنامه و جراید یا نطق در مجامع یا به هر وسیله دیگر به کسی امری را صریحاً نسبت دهد یا آنها را منتشر نماید که مطابق قانون آن امر جرم محسوب می شود و نتواند صحت آن اسناد را ثابت نماید جز در مواردی که موجب حدّ است به جزای نقدی درجه شش محکوم خواهد شد)).

تبصره_ در مواردی که نشر آن امر اِشاعه فَحشا محسوب گردد هرچند بتواند صحت اسناد را ثابت نماید مرتکب به مجازات مذکور محکوم خواهد شد. بنابراین برای تحقق جرم اِفترا باید توجه داشت:

1. در جرم اِفترا باید امری که به شخص مخاطب نسبت داده می شود حتماً جرم باشد و اِفترا زننده هم حتماً از جرم بودن این عمل آگاه باشد. پس اگر صرفاً امری خلاف شرع که جرم نمی باشد به دیگری نسبت داده شود جرم اِفترا محقق نمی شود، به عنوان مثال دروغ گفتن در حالت عادی اگرچه امریست ناپسند امّا بر مبنای قانون دروغ گفتن جز در موارد خاص جرم نمی باشد بنابراین؛ اگر شخصی به دیگری در حالت عادی بگوید که تو دروغگو هستی! چون دروغ گفتن جز در مواردی خاص در قانون جرم نمی باشد پس در این حالت جرم اِفترا هم تحقق نمی یابد اما اگر همین شخص مثلاً به دیگری بگوید که تو دزد یا سارق هستی! چون سرقت بر مبنای قانون جرم است پس در این حالت در صورت وجود سایر شرایط می توان انتظار تحقق جرم اِفترا را داشت.

2. در جرم اِفترا امری که به شخص مخاطب نسبت داده می شود باید صریح (روشن) باشد و نسبت دادن اموری مانند اینکه شخصی به دیگری صرفاً بگوید: تو مجرم هستی و مشخص نکند که چه جرمی مدّ نظرش است باعث تحقق جرم افترا نمی گردد.

3. از دیگر شرایط تحقق جرم اِفترا این است که اِفترا زننده باید جرمی را به مخاطبش نسبت دهد که در عمل امکان تحقق این جرم توسط مخاطبش میّسر باشد، مثلاً جرم اختلاس صرفاً توسط مامورین دولتی قابل تحقق است و افراد عادی امکان مرتکب شدن این جرم را ندارند. همچنین اِفترا زننده هم نباید بتواند جرمی را که به مخاطبش نسبت می دهد ثابت نماید. البته باید توجه داشت بر مبنای تبصره ماده 697 قانون مجازات اسلامی اگر نشر جرم توسط اِفترا زننده از مصادیق اِشاعه فحشا باشد حتی در صورت اثبات ادعا هم مجازات ماده فوق بر اِفترا زننده تحمیل می شود.  

4. اِفترا جزء جرایم مطلق است یعنی صرف نسبت دادن امر مجرمانه به مخاطب و ناتوانی از اثباتش برای تحقق جرم اِفترا کفایت می کند.

5. در جرم اِفترا نمی توان جرمی را به اشخاص حقوقی (از قبیل شرکت ها، موسسات و …) نسبت داد و اگر نسبت داده شود و حتی به اثبات هم نرسد باز هم جرم اِفترا در این مورد قابل تحقق نمی باشد.

6. شکایت کردن از کسی در مراجع قضایی به اتهام جرمی، و عدم اثبات ادعا باعث تحقق جرم اِفترا نمی باشد مگر اینکه شاکی (شکایت کننده) در حقیقت از بیگناهی مشتکی عنه ( شخص که از او شکایت می شود) آگاه بوده و با آگاهی از بی گناهی وی اقدام به شکایت نماید.

جرم توهین

براساس ماده 608 قانون مجازات اسلامی: ((توهین به افراد از قبیل فحاشی و استعمال الفاظ رکیک چنانچه موجب حد قذف نباشد به مجازات جزای نقدی درجه شش خواهد بود)). با دقت در این ماده قانونی به نکات زیر پی می بریم:

1. توهین صرفاً با لفظ واقع نمی شود بلکه انجام اَعمال و رفتار های موهن (خوار کننده، ضعیف کننده) هم می تواند باعث وقوع جرم توهین شود.

2. مخاطب توهین باید حتماً یک یا چند شخص معیّن باشد بنابراین هرگاه شخصی به عنوان مثال همه کشاورزان یا همه مهندسان یا همه پزشکان را مخاطب توهین قرار دهد جرم توهین واقع نخواهد شد.    

3. توهین باید یا در حضور خود بزده دیده صورت بگیرد یا اینکه در علن و منظر عمومی واقع شود! به عبارتی دیگر منظور از حضوری بودن توهین این است که بزه دیده (فرد مخاطب توهین) باید خودش توهین را بشنود و یا ببیند. پس جرم توهین صرفاً در حضور فیزیکی شخص مورد توهین واقع نمی گردد بلکه می تواند از طریق وسایل ارتباط جمعی هم واقع شود. همچنین منظور از علنی بودن توهین این است که توهین باید یا در حضور شخص دیگری به غیر از مخاطب توهین واقع شود یا اگر شخص دیگری حضور نداشت، این شخص توهین کننده در محل ها و مکان های عمومی مانند خیابان، فروشگاه و … مرتکب جرم توهین بشود ولو اینکه در این محل های عمومی کسی حضور نداشته باشد.

4. توهین از زمره جرایم مطلق است به این معنا که صرف به کار بردن الفاظ یا رفتار موهن در خصوص مخاطب مشخص باعث تحقق جرم توهین است هرچند این موضوع باعث ناراحتی شخص خاطی نشود، حتی اگر در واقعیت هم این الفاظ ناپسند در مورد شخص مزبور کاملاً صدق کند باز هم جرم توهین محقق است.

از نکات حائز اهمیت در مورد جرم توهین این است که این جرم قابل گذشت است یعنی شخصی که به او توهین شده است می تواند در هر مرحله از رسیدگی قضایی که باشد از شکایت خود صرف نظر کند.

اما چگونه می توان جرم توهین را اثبات نمود؟ دلایل و راه های اثبات جرم توهین عبارتند از اقرار، شهادت شهود، امارات، علم قاضی و … که بسته به شرایط، زمان و مکان وقوع جرم متفاوت می باشند، بنابراین برقراری تماس تلفنی با گروه وکلای دادبان می تواند پاسخگو و راهنمای شما در خصوص سوالات و ابهامات حقوقی و کیفری باشد.